Een deel van dit programma is Engelstalig.
A part of this program is in English.
De Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond, de eerste vakbond van Nederland, huisde in het prachtige pand ‘De Burcht’. De bond en het gebouw vervulden een grote rol in het maatschappelijke en culturele leven van de aangesloten arbeiders, van wie een heel groot gedeelte Joods was.
Tijdens de oorlog was een groep Joodse diamantbewerkers en –handelaars aanvankelijk vrijgesteld van deportatie, omdat de Duitsers van hun expertise en contacten gebruik wilden maken om een eigen diamantindustrie op te zetten. Maar midden 1943 werden die Sperren ingetrokken en de diamantbewerkers met hun gezinnen naar Bergen-Belsen gedeporteerd, omdat de Nazi’s hun plannen voor een diamantfabriek nu daar wilden verwezenlijken. Daarom hadden ze eerst nog een bevoorrechte positie in een eigen barak met iets betere omstandigheden dan de rest van het kamp. Eind 1944 kwam daar abrupt een eind aan omdat er geen ruwe diamant was om te bewerken en werden de mannen naar Sachsenhausen gedeporteerd en de vrouwen een dag later naar Beendorf, waar ze onder de grond in de vliegtuigindustrie moesten werken.
Foto: Stadsarchief Amsterdam / Han van Gool
10:00 uur: Bettine Siertsema
De kinderen werden aan hun lot overgelaten in het hongerende kamp waar typhus en dysenterie vrij spel hadden. Zij zouden zeker ten dode opgeschreven zijn geweest, als niet een Pools-Joodse medegevangene zich over hen ontfermd had. Deze ‘Zuster Luba’ zette samen met een paar helpsters alles op alles om de 46 kinderen erdoorheen te slepen. Vrijwel alle kinderen hebben het overleefd, al was het voor sommigen op het nippertje. Aan de hand van hun getuigenissen vertelt Bettine Siertsema, auteur van Diamantkinderen (Laren: Verbum, 2020), hun verhaal.
11 AM: Dawn Skorczewski and Karen and Simon Maandag (Engelstalig)
Sieg Maandag (1937-2013) was 7 years old when he was liberated from the Bergen-Belsen concentration camp. Separated from his parents, he survived the war with his sister and 50 other Dutch children. A photo of Sieg walking beside a row of bodies in liberated Bergen-Belsen shocked the world when it appeared in Life magazine on May 9, 1945. His mother used this photo to find him in Amsterdam after the war; his father never returned. After trying his hand at the family diamond trade and clothing design, Sieg traveled the world searching for life’s meanings. He found his true love, Karen, and eventually discovered his other true love—painting. He devoted the rest of his life to painting and ceramics in Amsterdam. In interviews, he often remarked, ‘I was always a painter.’
Professor and writer Dawn Skorczewski talks about Sieg’s life and work, accompanied by Sieg’s family: wife Karen and son Simon. Dawn and Karen co-wrote Life and Art in the Aftermath of Bergen-Belsen, a book combining Sieg’s testimony and writings with his art.
1 PM: Gerard Lakmaker (1933) and Dawn Skorczewski (Engelstalig)
Gerard Lakmaker (1933) was one of fifty Diamond Children who survived Bergen-Belsen with the help of Luba Tryszynsky, a Polish ‘nurse’ who persuaded a Nazi guard to let her care for the abandoned children, whose parents were deported to Beendorf and Sachsenhausen. Gerard has a keen memory of his childhood on the Gaaspstraat in the Rivierenbuurt before the war. A mischievous boy, he once shocked his mother by sprinkling baby powder around the ground floor entrance of their building. Gerard vividly recalls his mother cutting diamonds in the apartment while his dad worked at the diamond exchange. He also remembers walking to the local synagogue and playing in the park with his brother, who was later Primo Levi’s bunkmate in Auschwitz. When the war broke out, Gerard and his parents went into hiding separately. Gerry was captured while in hiding, sent to Westerbork and then Bergen-Belsen. Fifty years after the liberation, Gerry organized a reunion of the children who had survived with him.
Professor and writer Dawn Skorczewski interviews Gerry Lakmaker, a vivid storyteller and golf champion.
14:00 uur: Frank Diamand (1939)
Frank Diamand (1939), gelauwerde documentaire maker en dichter, was nog maar vier jaar toen hij samen met zijn ouders met de laatste trein vanuit Westerbork naar Bergen Belsen werd gedeporteerd. Hij was bijna zes toen hij werd bevrijd. Zijn herinneringen aan het kamp en de oorlog zijn een belangrijk thema in zijn poëzie, onderdrukking en verzet in de documentaires, die hij maakte voor onder meer de VARA, de Humanistische en de Joodse Omroep. Diamand bevraagt de betrouwbaarheid van herinneringen en wat het overlevende zijn betekent voor wie hij als mens is geworden. Hij vertelt en draagt gedichten voor, onder meer over zijn deportatie en bevrijding.