Het is weer 4 mei. Mensen komen samen rond de drie roze granieten driehoeken achter de Westerkerk in de hoofdstad. Om acht uur wordt het gedurende twee minuten heel stil op en rond het Homomonument.

Elk jaar weer herdenken we de slachtoffers uit het verleden, heden en de toekomst. Opdat wij nooit zullen vergeten. Vandaag de dag misschien wel actueler dan ooit tevoren. Omdat berichtgevingen melden dat jongeren op school niet meer leren over wat er is gebeurd. Dat docenten bang zijn dit in hun lessen te vertellen. Of dat een enkel zelfs simpelweg durft te beweren dat het allemaal niet klopt. Of zelfs zo ver gaat anderen hiervan met haatdragende projecties te overtuigen. Maar ook omdat vergeten juist vandaag de dag onmogelijk gemaakt wordt. Want oorlog is niet enkel iets uit het verleden, dat weten we allemaal weer al te goed. Leven met oorlog is dan ook, om vele redenen, het thema van het Nationale 4 en 5 mei comité voor 2023.

Beknopt programma overzicht

19:30 Stille tocht – Opstellen voor de toreningang van de Westerkerk aan de Prinsengracht.

19:55 Welkom op het Homomonument

20:00 Twee minuten stilte

Aansluitend het Wilhelmus – 3 sprekers en optreden. Kransleggingen en afsluitend defilé.

• Armen Melkonian, als vluchteling uit Aleppo naar Nederland gekomen en nu ambassadeur voor Vluchtelingenwerk Nederland, 
• Lisa van Ginneken, eerste trans persoon ooit in de Tweede Kamer
• Mees van Rijswijk, 23 jaar oud en non-binair dichter en spoken word kunstenaar.

Het comité 4 mei Homomonument wordt vertegenwoordigd door: Roze in Blauw, de SH&K- Het lhbt+ netwerk van Defensie, Stichting Homomonument en MVS Gaystation. Pinkpoint en de Westerkerk bieden facilitaire ondersteuning.

Geschiedenis is geschreven

Eerste trans-persoon in de Tweede Kamer; Lisa van Ginneken. Die naam zal de boeken in gaan. Vanuit D66 is zij de eerste trans-persoon ooit in de Tweede Kamer. Een historische mijlpaal die, zo zullen we er allemaal over denken, sowieso al veel te lang op zich heeft laten wachten. Vereerd zijn we dan ook om Lisa als één van de sprekers tijdens de Dodenherdenking op het Homomonument te mogen aankondigen.

“Veilig en vredig jezelf kunnen zijn is niet vanzelfsprekend. Niet in Nederland en zeker ook niet in vele andere landen op de wereld. Onder repressieve regimes en in oorlogssituaties zijn lhbti’ers extra kwetsbaar en het is goed dat we daar elk jaar bij stilstaan. Ik voel me vereerd dit jaar bij de herdenking bij het Homomonument te mogen spreken.” – Lisa van Ginneken

Gevlucht voor de oorlog

Dagelijkse confrontatie met de oorlog waarvan je gevlucht bent. Dat is wat spreker Armen Melkonian in zijn werk als ambassadeur voor Vluchtelingenwerk Nederland nog dagelijks mee moet maken. Toch doet hij dit inmiddels al jaren nadat hij zelf in 2014 op 22-jarige leeftijd als vluchteling van Aleppo, Syrië, via Libanon naar Nederland vluchtte. Niet alleen voor de oorlog, maar ook voor de vervolging van homoseksualiteit. Het is dan ook niet meer dan terecht dat ook Armen als spreker zal aantreden.

“Ik moest naar Nederland vluchten om mezelf te kunnen zijn. Er zijn talloze lhbti+’ers in de wereld die deze kans niet hebben. Op 4 mei spreek ik om hún stemmen te laten horen. Zolang er nog oorlog en onderdrukking in de wereld is, is mijn strijd én onze strijd nog niet voorbij.” – Armen Melkonian

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Een uitspraak die, zoals we inmiddels maar al te goed weten, lang niet altijd geldt. Non-binair dichter, spoken word artiest en woordkunstenaar Mees van Rijswijk weet dit op nog maar 23-jarige leeftijd al heel goed. Toch, of misschien wel juist daardoor, weet hen hun woorden om te zetten in poëtische uitingen van hun gedachtegangen en weet hen hiermee juist door te spreken de kern van de stilte te raken. We zijn dan ook blij Mees als spreker te mogen aankondigen.

“Zonder stil te staan bij het verleden kun je niet bouwen aan een betere toekomst, dus ik vind het heel belangrijk om ieder jaar te herdenken wie ons zijn voorgegaan. Ik zet me graag in voor een wereld waarin iedereen mag zijn wie die is en zal dat blijven doen totdat het niet meer nodig is. Tien jaar geleden droeg ik mijn allereerste gedicht voor tijdens een plaatselijke dodenherdenking op 4 mei, dus dat ik dat dit jaar mag doen bij het Homomonument voelt als een enorme eer.” – Mees van Rijswijk

Wisseling van de wacht

Menne Vellinga is al sinds mensenheugenis als ceremoniemeester betrokken bij de 4 mei dodenherdenking op het Homomonument en was zelfs al betrokken bij de oprichting van het monument in september 1987. De dodenherdenking op het Homomonument is uitgegroeid tot een volwaardige herdenking waar honderden leden van de lhbti+ gemeenschap uit heel Nederland naartoe komen om de slachtoffers van vervolging en geweld te herdenken. Nu is Menne van plan zijn werkzaamheden als ceremoniemeester over te dragen. Pim Nugteren zal vanaf dit jaar zijn eervolle taak overnemen.

Bloemengroet

Dit jaar zal het Galakoor Queer Klassiek, onder leiding van dirigent Joost van Velzen, de muziek verzorgen rondom de herdenking. Naast het Wilhelmus zullen zij zingen Da pacem, Domine van Arvo Pärt en Caligaverunt oculi mei van Jan Dismas Zelenka. De naar verwachting ruim 30 bloemstukken zullen overdag worden afgegeven in de Westerkerk, waarvan momenteel de toren in de steigers staat. Vanuit de Westerkerk worden deze bloemen tijdens een stille tocht gedragen naar het Homomonument. De tocht vertrekt 19.30 uur vanaf de Prinsengracht. En gaat langs het Anne Frankhuis, over de Leliegracht naar de Herengracht om via de Raadhuisstraat op het Homomonument te eindigen.

Na de toespraken zal traditiegetrouw de eerste krans worden gelegd namens Burgemeester en Wethouders van Amsterdam. Wethouder Van Dantzig zal dit jaar aanwezig zijn. Nieuwe groepen hebben laten weten dit jaar ook een bloemengroet te willen achterlaten op de tredendriehoek boven de Keizersgracht. Napraten kan na afloop in de Westerkerk onder het genot van een drankje.

Tekst door: Menne Vellinga & Pim Nugteren