Beeldend kunstenaar Roosje Verschoor stuitte per toeval op de naam van haar Joods-Surinaamse oma in een onderzoek naar fotograaf Eva Besnyö. Zo kwam ze achter het verzetswerk van haar oma. Hierover vertelt ze op 4 mei tijdens Open Joodse Huizen en Huizen van Verzet.

Roosje Verschoor, geboren en getogen Amsterdamse, werkt veel met fotografie. Nadat ze verhuisde naar de Eva Besnyöstraat op IJburg besluit ze in het verhaal te duiken van deze Joodse fotografe. De manier waarop Besnyö fotografie gebruikte, om levens te redden in plaats van bezig te zijn met esthetiek, intrigeerde Roosje. Tijdens dit onderzoek komt ze de naam van haar oma tegen en komt er zo achter dat zij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet alleen voedsel rondbracht, maar ook persoonsbewijzen vervalste.

Roosje vertelt: ‘Ik wist wel dat mijn oma eten rondbracht op de fiets met houten wielen, een verhaal wat je wel vaker hoort over de oorlog. Ik had geen idee wat ze nog meer had gedaan en ik wist ook niet hoe die kant van mijn familie de oorlog heeft overleefd. Hier ben ik in gedoken. Ze bleken in Nederland niet geregistreerd te staan als Joods. Mijn oma en haar ouders zijn aan het begin van de oorlog wel ondergedoken op het platteland, maar keerden al snel terug naar de stad. Toen startte mijn oma met haar verzetswerk.’

Het is bijzonder dat de oma van Roosje en haar familie niet ‘ontmaskerd’ werden als Joods, te meer omdat hun grootouders in Suriname wel geregistreerd stonden als Joods. De Duitsers deden veel moeite om erachter te komen wie er in de koloniën geregistreerd stonden. De Surinaamse overheid heeft echter nooit gereageerd op de oproepen om de gegevens door te geven. Daarmee redde het mogelijk de levens van de grootouders van Roosje.

Publicatie
Roosje werkt aan een publicatie over Eva Besnyö waar ook het verhaal van haar oma en dus haar familiegeschiedenis een plek krijgt. Het veranderde voor Roosje het project: ‘Eva Besnyö staat als onderzoeksonderwerp dicht bij me, ze is vrouw, fotograaf en Joods, maar heeft ook net voldoende afstand. Met het verhaal van mijn oma komt het ontzettend dichtbij. Het is lastig om mijn oma als kunstobject te zien en benaderen. Ik ga heen en weer tussen twee gedachten: enerzijds hoe bijzonder dit verhaal is, maar anderzijds besef ik ook dat de oorlog voor anderen veel heftiger is geweest. Ik vind het moeilijk om het verhaal uit te lichten met trots, vooral omdat mijn oma dat helemaal niet was. Voor haar was het vanzelfsprekend.’

Roosje’s oma vertelde haar niet over de oorlog, maar wel aan haar moeder. En eigenlijk nu pas vertelde ze dat haar oma vooral de periode na de bevrijding zwaar vond. Het werd langzaam duidelijk dat veel mensen nooit meer terug zouden komen. Hoe kom je over zoiets heen? Dat blijft voor Roosje een onbeantwoorde vraag. Wel komt ze er steeds meer achter hoe het verleden doorsijpelt. Hoewel ze zich lange tijd nooit een derde generatie van iets voelde, groeit het besef dat ze dat wel degelijk is steeds meer.

‘Ik luisterde de podcast Als geschiedenis in je opstaat en herkende mezelf in zoveel dingen. Ik begrijp steeds meer hoe het verleden doorwerkt, waarom mijn oma was wie ze was, waarom mijn moeder is wie ze is. Lange tijd kende ik alleen het heldhaftige verhaal van Nederland tijdens de oorlog, maar ik kom er ook steeds meer achter hoe het was voor mensen die terugkeerden. Er was geen plek om naartoe terug te keren. Daarnaast is er een dankbaarheid gegroeid richting Suriname, voor de manier waarop de regering zich heeft opgesteld. Als ze dat niet had gedaan, was ik er misschien wel niet geweest.’

Eind dit jaar verschijnt de publicatie Een andere schoonheid. Roosje’s oma gaat dit niet meemaken, ze overleed begin februari van dit jaar. Het maakt het proces extra emotioneel. ‘Ik snap mijn oma veel beter, ik voel me dichter bij haar. Ze was heel aanwezig in mijn leven, maar ze was ook een apart iemand, autonoom en nergens bang voor. Terwijl ik overal bang voor ben. Met de dochter van Eva Besnyö sprak ik over Eva en kwam erachter dat er zoveel gelijkenissen zijn met mijn oma en moeder. De dingen vallen nu langzaam op hun plek.’

Op 4 mei vertelt Roosje Verschoor over het vervalsingswerk van haar oma in haar ouderlijk huis aan de Beethovenstraat.