Op 4 mei 2025 kun je op en rondom het Museumplein, tussen 11.00 en 18.00 uur, een rijk programma over de geschiedenis van de bewoners en de bezetters van het plein tijdens de Tweede Wereldoorlog bezoeken. Met persoonlijke verhalen, rondleidingen, tentoonstellingen, de herdenking van de Roma en Sinti vervolging en de start van de Amsterdamse Stille Tocht. Een deel van de programma’s is speciaal gericht op kinderen.  Lees ook de flyer ‘Hoe praat je met je kind over oorlog’? 

Het schuldige landschap van het toenmalige IJsclubterrein
Dit jaar is het tachtig jaar geleden dat de stad bevrijd werd en er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Het Museumplein, toen het IJsclubterrein, vormde het hart van de Duitse bezetting in Amsterdam. Veel Duitse instanties, militair en civiel, namen in 1940 hun intrek in de villa’s aan het plein, van de Ortskommandantur tot Kameradschaftshaus Erika. De bezetting van de stad werd vanuit hier gecoördineerd en ten uitvoer gebracht.  Ondertussen bezocht de bezetter ook graag het Concertgebouw en het Rijksmuseum. Op het plein zelf organiseerden zij in de eerste oorlogsjaren grote propagandabijeenkomsten en defilés, vaak samen met de NSB. Het hoofdkwartier van de NSB in Amsterdam bevond zich vlakbij het plein, in de Lairessestraat. NSB-leider Anton Mussert nam aan het einde van de oorlog zijn intrek aan het Concertgebouwplein.

Veel van de Joodse bewoners rondom het plein werden vanaf 1942 opgepakt en gedeporteerd naar concentratiekampen. Onder hen was de Joodse schrijfster Etty Hillesum, die in de Gabriel Metsustraat woonde aan het plein. Daar schreef ze een deel van haar beroemd geworden dagboeken. In 1943 werd het plein voor alle burgers van de stad verboden terrein: het werd afgezet met prikkeldraad, er verschenen grote bunkers, zoeklichten en luchtafweergeschut. Het plein werd onderdeel van een Duits Stützpunkt voor de verdediging van de stad. Toen de stad bevrijd werd, parkeerden de Canadezen hun tanks op het plein en namen de Amerikanen hun intrek in de Duitse villa op Museumplein 19.

Programma

Informatiepunt | Hobbemastraat 18, ter hoogte van het Cobra Café
11:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:00 Familierondleiding, in samenwerking met Stichting In mijn Buurt
Hele dag Digitale wandeltour van Ommetje met Tom
Hele dag Foto expositie Oorlog op het Museumplein

Teekenschool theater | Hobbemastraat 25
11:00 Jeugdspecial: Sara’s Mysteries met Shula Tas (6+)
13:00 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: De tekeningen van verzetsvrouw Aat Breur
15:00 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: Tekenen om te overleven: Max van Dam

Rijksmuseum | Auditorium, Museumstraat 1
14:00 Atlas van het Museumplein
16:00 Vrouwen van het verzet: de zoektocht naar vergeten geschiedenissen

Van Gogh Museum, Hoofdkantoor | Gabriel Metsustraat 8
12:00 & 14:00 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: Juist nu: Etty Hillesum

Van Gogh Groepsentree | Paulus Potterstraat 7
12.30 & 15.00 (duur: 1,5 uur) Rondleiding Anselm Kiefer tentoonstelling in het Stedelijk en van Gogh Museum.  Aanmelden verplicht.

Concertgebouw | Koorzaal, Concertgebouwplein 10
13:00 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: Het verhaal van het Joods-Turkse gezin Smeer-Gabay
15:00 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: De muziek van Martin Spanjaard

Kantoor Concertgebouworkest | Amsterdamzaal, Gabriël Metsustraat 16
14:00 en 16:00 Lecture-recital door Jan Kouwenhoven

Roma Sinti Monument
15:00 Herdenking Roma en Sinti

Stedelijk Museum | Studio Object Museumplein 10
Hele dag (tot 16:30) Drop-in workshop: de ruimte van Kiefer, kindvriendelijk

Woonhuis aan het plein | Paulus Potterstraat 42,
11:00 & 13:30 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: Een kil ontvangst, het verhaal van Joachim Schrijver

Lucia Marthas Institute for Performing Arts | Gabriël Metsustraat 7
13:00 Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: Dansen tegen het fascisme: Florrie Rodrigo
14:00 Bevrijdingsdansfestival: een voorproefje

Vanaf het Museumplein
17:45 Stille Tocht