“Sobibor begon in het Vondelpark. Met een bordje: ‘Voor Joden verboden’.”
Herdenking
Op 1 juni van 16.00-16.45 uur herdenkt Stichting Sobibor bij het Vondelpark, ingang van Eeghenstraat, de oorlog met een blik op de toekomst – ingetogen en met impact. We lezen getuigenissen van daders, omstanders en slachtoffers. We staan stil bij de totstandkoming van het monument en het levenswerk van Jules Schelvis. Twee bijzondere mensen, Khadija Arib en Coen van Dijk, vertellen over hun ontmoeting met Jules Schelvis en we luisteren naar de prachtige zang van Mirjam van Dam.
Tot slot nodigen we iedereen uit een steentje te leggen bij het monument. We willen in gesprek blijven met elkaar over hoe we een betere wereld kunnen maken. De oorlog in Oekraïne laat zien dat we nog een lange weg hebben te gaan.
“Sobibor begon in het Vondelpark.” Deze woorden, uitgesproken door Koning Willem Alexander tijdens zijn toespraak op de Dam op 4 mei 2020, inspireerden ondernemer Niels van Deuren na te denken over hoe deze woorden beeld te geven. Samen met de gemeente Amsterdam en het Amsterdams 4 en 5 mei Comité bedacht hij een spiegel, ter grootte van het bordje ‘voor joden verboden’, vastgemaakt aan een lantaarnpaal. Net zoals toen. In 1941 waren er steeds meer van die bordjes te vinden, niet alleen in Amsterdam, maar in het hele land.
Onder de spiegel het tekstbord ‘Sobibor-Wat doe jij’. Passanten worden uitgenodigd in de spiegel te kijken en zich af te vragen: ‘Wat doe ik als het vandaag de dag gaat over discriminatie, uitsluiting en onverdraagzaamheid? Denk ik hier over na en ben ik mij bewust van mijn eigen vooroordelen? Hoe sta ik zelf in onze samenleving?’.
Jules Schelvis (1921-2016)
Op 1 juni 1943 werd Jules Schelvis, destijds 22 jaar oud, samen met zijn vrouw Rachel en zijn schoonfamilie, vanuit Westerbork naar Sobibor gedeporteerd. Jules overleefde dit transport omdat hij direct na aankomst doorgestuurd werd naar een werkkamp. Hij was daarmee een van de slechts achttien overlevenden van de negentien transporten naar Sobibor.
De Koning refereerde aan zijn ontmoeting met Jules Schelvis, oprichter van Stichting Sobibor. Schelvis’ missie was om zijn ervaringen te delen. Hij had zich de opdracht gesteld ‘dat deze verhalen verder verteld moesten worden, vooral aan de jeugd, opdat zij ervan zouden leren’.
Sobibor
Stichting Sobibor was Koning Willem Alexander erkentelijk voor zijn woorden. Immers, slechts weinigen kennen de geschiedenis van de Aktion Reinhard kampen, waarvan Sobibor er een was. Deze kampen – Sobibor, Treblinka en Belzec – waren vernietigingskampen en geen concentratie- of werkkampen. In deze kampen werden zoveel mogelijk joden in korte tijd vernietigd. Van de Joden uit Nederland werden er ruim 33.000 in een periode van zes maanden (maart-september 1943) in Sobibor vergast.