Stichting Nederland Wordt Beter richt zich op een toekomst zonder racisme en uitsluiting. Juist daarom vindt voorman Jerry Afriyie het belangrijk, om ook bij 4 mei stil te staan. ‘Ik ben er niet van om alleen mijn eigen straat schoon te vegen. Ik weet: onrecht elders is onrecht overal.’

Het kantoor van Nederland Wordt Beter is eenvoudig ingericht. Met volle boekenkasten, pakken kartonnen koffiebekertjes en grote ramen met uitzicht op de IKEA.
‘Maar voor covid was het hier nog veel gezelliger,’ zegt Jerry.

Jerry King Luther Afriyie is dichter, activist en vader van twee kinderen. Hij werd geboren in Ghana en kwam op zijn elfde naar Nederland. In 2011 richtte hij samen met anderen Stichting Nederland Wordt Beter op, om onrechtvaardigheid te bevechten.

‘De wereld heeft mij genoeg onrecht laten zien in mijn kindertijd. Ik ben altijd boos op de grote mensen geweest, dat ze er niks aan deden. Nu ben ik zelf een groot mens en wil ik voorkomen dat mijn kinderen boos worden op mij.’

Stichting Nederland Wordt Beter heeft drie doelstellingen. Onderwijs over het koloniale- en slavernijverleden als vast onderdeel van het curriculum, een Sinterklaasfeest zonder Zwarte Piet en een nationale herdenking van het slavernijverleden op 1 juli.

Jerry begint te vertellen zodra ik mijn jas heb uitgedaan. Over 4 mei, de Nationale Dodenherdenking en over hoe hij sinds de lockdown steeds meer thee is gaan drinken. Tussendoor brengt zijn collega ons een thermoskan en een schaaltje met koekjes.

Oorspronkelijk werden er bij de Nationale Dodenherdenking uitsluitend Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Sinds 1961 wordt de herdenking breder gedefinieerd, met aandacht voor alle oorlogsslachtoffers sinds 1945. Begrijpelijk, vindt Jerry, maar we moeten oppassen dat we de essentie niet uit het oog verliezen.

‘Voor mij is het vanzelfsprekend. De datum van 4 mei is zorgvuldig gekozen. Als je de doden herdenkt, moet je daarbij speciale aandacht schenken aan de Holocaust. Omdat het zo’n grote rol heeft gespeeld, die niet te vergelijken is met welke andere oorlog dan ooit.’

Niet te vergelijken, door de manier waarop er systematisch en op grote schaal is geprobeerd een specifieke bevolkingsgroep te vernietigen.
‘Het gaat niet om zomaar zes miljoen mensen,’ zegt Jerry. ‘Het gaat om zes miljoen mensen van één groep, die weggevaagd had kunnen worden. Juist door aandacht te besteden aan de uitwerking en ernst van de Jodenvervolging, kunnen we leren om de recentere oorlogen die we daar omheen adresseren, te voorkomen.’

Volgens Jerry geldt dat ook voor hoe de transatlantische slavernij herdacht zou moeten worden. Als centraal onderdeel van het slavernijverleden als geheel.
Tussen 1525 en 1867 zijn er naar schatting twaalf miljoen slaven van Afrika naar Amerika vervoerd. De afschaffing van de slavernij wordt elk jaar op 1 juli gevierd, in Amsterdam in het Oosterpark. De herdenking en feestdag heet Keti Koti, wat ‘ketenen gebroken’ betekent in het Surinaamse Sranantongo.

‘Iemand anders zal misschien zeggen dat ik makkelijk praten heb. Dat ook zij speciale aandacht verdienen. Maar ik bekijk het puur vanuit de impact die het heeft gehad, wat het had kunnen worden.’

Tegelijkertijd kan Jerry de roep naar verbreding op 4 mei goed begrijpen. Dat heeft vooral te maken met het nationale karakter van de herdenking, legt hij uit.
‘Als 4 mei een Nationale Herdenking is, dan is dat een herdenking die voor alle Nederlanders zou moeten zijn. Ongeacht welke vorm of welk karakter de herdenking in de toekomst krijgt, is het belangrijk om te erkennen dat oorlogen en de gevolgen ervan door de samenleving breed worden gevoeld. Dat is de grote verantwoordelijkheid van het Nationale 4 en 5 mei comité.’

Hoe belangrijk het is om andermans gevoelens te erkennen, ontdekte Jerry toen hij in 2011 samen met anderen met de ‘Zwarte Piet is Racisme’ campagne begon.
‘We werden onbegrepen, we hebben bedreigingen gehad. Maar wat me het meeste raakte uit die hele periode was dat witte mensen voor me stonden en zeiden: ‘Ik ben niet zwart dus ik weet niet hoe je je voelt.’ Toen dacht ik: pijn heeft toch geen kleur of etniciteit? Pijn is pijn.’

Jerry richt zich met Nederland Wordt Beter op een toekomst zonder racisme. Maar juist omdat hij weet hoe het voelt om uitgesloten te worden, vindt hij het belangrijk om ook over antisemitisme na te denken.
‘Ik ben er niet van om alleen mijn eigen straat schoon te vegen. Ik weet: onrecht elders is onrecht overal.’

Het is als pesten, legt hij uit. Het gaat er om dat je ergens niet bij hoort, je niet veilig voelt en buitengesloten wordt om wie je bent. Of dat nou om je huidskleur is, om je afkomst, of omdat je een bril draagt.

Het ontbreekt ons in Nederland aan empathie, vindt Jerry. Daarom besloot hij tien jaar geleden dat er een speciale dag moest komen om ons daaraan te herinneren.
‘Op 4 mei laten wij onze meest empathische kant zien. En het duurt maar twee minuten. Daarna vergeten we het weer, dan staan we weer tegenover elkaar. Daarom hebben we de Dag van Empathie bedacht, op 3 mei. Als een reality check aan de vooravond van ons meest empathische moment. Om de boodschap van die twee minuten niet alleen ceremonieel op 4 mei, maar het hele jaar door te laten werken.’

Op de Dag van Empathie wordt er een programma met persoonlijke verhalen, muziek en poëzie georganiseerd. Maar ook de rest van de maand mei zit vol empathische activiteiten in alle stadsdelen van Amsterdam, en in steeds meer steden in Nederland. Om ontmoetingen te laten plaatsvinden tussen stads- en landgenoten, die elkaar in het dagelijks leven misschien niet snel zouden tegenkomen.

‘Want mensen zijn aardiger voor elkaar als ze elkaar kennen,’ zegt Jerry. ‘Ik vergelijk empathie met wifi, hoe verder je weg bent van de router, hoe slechter het bereik.’

Empathie is je inleven in de gevoelens van een ander. Ook als die gevoelens met jou niets te maken hebben. Maar als empathie voor Jerry aan herdenken ten grondslag ligt, waar is dan die inclusie nog voor nodig?
‘Zou je niet juist het leed van een ander moeten kunnen herdenken, zonder dat je jezelf in dat leed herkent?’ vraag ik Jerry.

‘Je hoeft niet joods te zijn om te weten dat de Holocaust een duivelse act was,’ antwoordt hij. ‘Maar waar het om gaat is dit: waarom zou ik stilstaan bij jouw feestje, als jij op het mijne niet komt opdagen? Het gaat om solidariteit en bondgenootschap. Ik sta op de Dam op 4 mei, maar waar ben jij op 1 juli?’

Jerry spreekt zoals hij ook zijn gedichten schrijft. Met lyrische volzinnen vol metaforen en visioenen.
‘Ik streef niet naar perfectie,’ zegt hij, als ik hem naar de toekomst vraag.
‘Ik streef niet naar een wereld waarin je wakker wordt, je rond danst en je ‘s avonds naar de zonsondergang kijkt. Ik maak me zorgen over de toekomst, natuurlijk.’

Toch is Jerry optimistisch. Dat ontdekte ik al voor onze ontmoeting, toen ik zijn gedichten las. ‘Dank! Voor uw inlevingsvermogen,’ schrijft hij in ‘alleen samen zijn wij vrij’. ‘Zie je wel, dat het goed komt. Maak je geen zorgen over morgen en de toekomst.’

‘We kunnen uit het niets iets in de lucht plaatsen dat mensen vervoert,’ zegt Jerry, ‘maar we kunnen niet gewoon elkaar aankijken en zeggen: ik hou van je zoals je bent. Wij zijn god aan het evenaren, maar we weten nog niet eens hoe we mens moeten zijn.’
‘Maar ongeacht al onze tekortkomingen, is de mooiheid die wij in onszelf verbergen mij niet ontgaan. Daarom ben ik verliefd op de mens. Het zal niet makkelijk zijn, maar de uitdaging moet je voor lief nemen. We gaan het wel redden.’

Kijk voor meer informatie over de Dag van Empathie en voor het programma op 3 mei op  www.dagvanempathie.nl/agenda of check de Facebookpagina.