Een eigen oorlogsmonument

In de jaren ’40-45’ bestaat de wijk Slotervaart slechts uit weilanden met wat boerderijen. Met de naoorlogse stadsuitbreiding krijgt een nieuwe woonwijk vorm. In 1978 begint het buurtcomité 4 en 5 mei een geldinzamelactie voor de oprichting van een oorlogsmonument dat moet komen te staan op een grasveldje langs de Pieter Calandlaan, hoek van de Johan Huizingalaan. Tot dan bezoeken buurtbewoners die de dodenherdenking willen bijwonen vooral het monument op de Amstelveenseweg bij het Vondelpark. Maar de wens een eigen monument te hebben in de buurt leeft sterk. 

In 1980 wordt een beeld van beeldhouwer Siep van de Berg na goedkeuring van de Kunstraad onthuld. Bij de herinrichting van de omgeving in 1994 ontstaat een plein, het Sierplein. Het beeld geeft een wegvliegende vogel weer die aan een stalen kooi is ontsnapt. Het is op een stenen podium geplaatst in de vorm van een driehoek die verwijst naar de Duitse concentratiekampen waar de gevangenen een driehoek van een bepaalde kleur op hun kleding moesten dragen. 

William Barett en Peter Adams

Op 4 mei 2017 wordt aan het monument een gedenktegel toegevoegd met de tekst ‘Zij vielen voor onze vrijheid’ ter nagedachtenis aan twee Britse vliegers van de Engelse luchtmacht, de Royal Air Force (RAF): waarnemer William Barett (23)en boordschutter Peter Adams (23). De gedenktegel verwijst naar een gebeurtenis op 23 juni 1940. Die dag zijn de twee Britten met hun piloot J.D.W. Stephens vanuit de basis in Engeland op de terugtocht van een aanvalsmissie in Duitsland. Vliegen boven Nederlands grondgebied is risicovol. De Duitse bezetters hebben een geduchte verdedigingsgordel opgebouwd, bestaande uit radarposten, jachtvliegtuigen en afweergeschut (Flak) om overvliegende Britse toestellen te bestoken. De Bristol Blenheim van de drie Britse RAF-mannen wordt rond 8 uur ’s avonds boven Amsterdam getroffen door het Duitse afweergeschut of een Duits jachtvliegtuig. Piloot Stephen kan voorkomen dat zijn toestel op de bebouwde kom van de hoofdstad neerstort. Het vliegtuig crasht in de Riekerpolder, niet ver van het Luchtvaartlaboratorium bij de Aalsmeerweg. Piloot Stephens kan als enige een parachutesprong maken. Hij breekt bij het neerkomen zijn linkerbeen en wordt krijgsgevangen gemaakt. Het neergehaalde Britse vliegtuig is met zijn neus in de veenachtige bodem terechtgekomen. De lichamen van de omgekomen William Barrett en Peter Adams worden geborgen. 

Het monument op het Sierplein is geadopteerd door de Louis Bouwmeesterschool, in het kader van het project ‘Adopteer een monument’. Sinds de onthulling in 1980 vindt bij het gedenkteken de dodenherdenking in de buurt plaats. Bij het monument worden bloemen neergelegd en dragen kinderen gedichten voor. 

Door de jaren heen is de wijk sterk van samenstelling veranderd. Er zijn veel mensen met een migratieachtergrond, met name van Marokkaanse herkomst, en vluchtelingen komen wonen. Het comité 4 en 5 mei Slotervaart ziet het als een belangrijk doel om oorlog en bezetting samen met medebewoners met een andere geschiedenis te herdenken. Belangrijke partners in Stadsdeel Slotervaart zijn dan ook – naast de Louis Bouwmeesterschool, buurthuis het Anker en bewonersorganisatie Eigenwijks – Marokkaanse organisaties. Het monument en de herdenking zijn zeer geschikt om de gebeurtenissen uit de jaren 1940-1945 met alle buurtbewoners, jong en oud, te delen. Het sluit ook goed aan bij de uitgangspunten van de viering van Bevrijdingsdag op het Sierplein daags erna op 5 mei. Afhankelijk van het programma worden hier vrijheid, diversiteit, tolerantie en verbinding met elkaar gevierd.

Door: Erik Somers en René Kok