Van haar geschiedenislessen op school herinnert Daniella Britt dat er weinig tot niks werd gedoceerd over de eigen geschiedenis of regionale geschiedenis van de eilanden Aruba en Curaçao. En als het ging over de Tweede Wereldoorlog vulden de ervaringen op het Nederlandse vasteland de lesboeken. Pas als volwassen persoon ontdekte ze welke rol de oorlog op de eilanden heeft gespeeld. Dat spoorde haar aan om tijdens haar master Political Theory aan de Universiteit van Amsterdam zich te verdiepen in deze periode op de eilanden. In opdracht van het Amsterdams 4 en 5 mei comité cureert ze op 5 mei een programma in de Tolhuistuin naar aanleiding van haar onderzoek.

Na het afronden van haar bachelor studie verhuisde Daniella Britt (31 jaar) terug naar Aruba en ging aan het werk bij het Nationaal Archief van Aruba. Als projectcoördinator was ze verantwoordelijk voor het onderzoek, de ontsluiting en digitalisering van het familiearchief van de familie Ecury in het algemeen, en dat van Boy Ecury in het bijzonder. “Ik verwachtte veel te lezen over zijn ervaringen in Nederland, maar het ging veel over Aruba, over hoe de oorlog hier een rol speelde. Zo ontdekte ik voor het eerst dat het strand van het eiland per ongeluk getorpedeerd werd: de raffinaderij en infrastructuur waren de doelen, maar een van de torpedo’s belandde op het strand.”

Deze torpedo-aanvallen, die plaatsvonden op 16 februari 1942, worden door velen gezien als het begin van de betrokkenheid van Aruba en Curaçao bij de Tweede Wereldoorlog. Al hadden de bewoners van de eilanden al eerder in de gaten dat de oorlog woedde. Zo werd er op Aruba al vanaf 1939 een kustbatterij gebouwd om het eiland en de Amerikaanse raffinaderij de Lago te verdedigen en werden op Curaçao mensen die enigszins een band hadden met Duitsland opgepakt.

De Lago op Aruba en Shell op Curaçao hadden ten tijde van de oorlog de grootste olieraffinaderijen ter wereld. “Mijn beide grootvaders werkten tijdens en na de oorlog in de raffinaderijen op Aruba en Curaçao. Als je twee of drie generaties op deze eilanden woont, dan is de kans heel groot dat er een familielid heeft gewerkt in de olie-industrie. Ik ken veel mensen in mijn omgeving die een of meerdere familieleden hebben (gehad) die werkzaam waren in een van de raffinaderijen. Toch is er ontzettend weinig over bekend bij het grote publiek en wordt het weinig besproken op scholen”, aldus Britt.

In 1914 wordt er in Venezuela aardolie gevonden, waar vanaf 1922 buitenlandse maatschappijen beginnen met het winnen van de olie. Reden voor Shell om een raffinaderij te bouwen op Curaçao en de Lago vestigt zich op Aruba. Britt vertelt dat “ten tijde van de vestiging van deze bedrijven was de koloniale periode nog volop gaande wat zorgde voor vreemde machtsverhoudingen, zowel op de eilanden als in de raffinaderijen. Het was voor de bevolking dubbel: het zorgde voor welvaart, maar dit werd niet eerlijk verdeeld”.

Door de toenemende vraag naar olie voor de oorlogsindustrie nam de druk om te raffineren enorm toe met grote gevolgen voor de arbeiders in de fabrieken. “De omstandigheden waren slecht, er was weinig toezicht en bescherming. Verzet en opstanden werden hard neergeslagen. Het is geen onderwerp van gesprek onder het grote publiek, terwijl het een grote invloed heeft gehad op de lokale, internationale en Nederlandse samenleving.” Met haar onderzoek en programma’s probeert Britt de kennis op de zowel de eilanden als in Nederland te vergroten.

Haar programma dat op 5 mei in de Tolhuistuin plaatsvindt, draait om de rol van olie op de eilanden en in bredere zin tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo werd een groot deel van de olie gebruikt door de geallieerden voor de bevrijding van het Europese vasteland. Over de schaal en impact van de raffinaderijen tijdens de Tweede Wereldoorlog vertelt auteur Chelsea Schields. In haar boek Offshore Attachments: Oil and Intimacy in the Caribbean gaat ze in op de sociale geschiedenis van de olieraffinaderijen in de twintigste eeuw. Ze heeft een analyse gemaakt van de effecten van de raffinaderijen op de lokale en internationale samenlevingen.

De tweede spreker is Zion Piggott. Hij werkt bij het Nationaal Archief in Den Haag en vertelt over de stakingen bij Shell. In februari 1942 staakten Chinese arbeiders bij Shell tegen de risico’s waaraan zij werden blootgesteld. Tijdens de staking werden vijftien arbeiders doodgeschoten door bewakers van Shell. Piggott vertelt niet alleen over het verzet, maar ook over de heftige reacties op dit verzet.

Het volledige programma verschijnt binnenkort op deze website en is gratis toegankelijk.