De Dam: dé plek waar we ieder jaar met elkaar herdenken en stilstaan bij de Tweede Wereldoorlog. Wat weten we eigenlijk van wat er zich op de Dam afspeelde tijdens de oorlog? En waarom herdenken we daar? De plek die onlosmakelijk verbonden is aan onze herdenking herbergt nog vele verborgen verhalen. Op 5 mei 2022 zoeken we antwoorden in een speciaal programma waarin vijf unieke locaties centraal staan: Hotel Krasnapolsky, de Bijenkorf, de Koninklijke Industrieele Groote Club, het Koninklijk Paleis Amsterdam en De Nieuwe Kerk. Met verhalen over de mensen achter het illustere Nationaal Steunfonds, de zangers en Bijenkorf medewerkers Johnny & Jones, over moedige Ellie – koerierster van Walraven van Hall, over verzet in het Paleis op de Dam en over politieagenten die verplicht propaganda moesten kijken in Krasnapolsky.
Kom ook op 5 mei naar de Dam, tussen 10:00 uur – 17:00 uur.
De Dam
Het Snotneusje 12:45, 13:45, 14:45, 15:30
Om 11 uur arriveert het Snotneusje op de Dam en speelt het muziek zoals het dat ook deed tijdens de fatale schietpartij op de Dam op 7 mei 1945. Bij het draaiorgel is Ludmilla van Santen aanwezig van Stichting Memorial voor Damslachtoffers 7 mei 1945 om omstanders te vertellen over de gebeurtenis, en nieuwe verhalen aan te horen.
Namen noemen 16:00
Bij het monument Memorial Damslachtoffers 7 mei 1945 worden de 32 namen genoemd van hen die op 7 mei 1945 zijn omgekomen bij de schietpartij op de Dam. Het monument kwam in 2016 tot stand door Stichting Memorial voor Damslachtoffers 7 mei 1945. Voor meer informatie over de schietpartij zie: https://de-dam-zevenmei1945.
Tentoonstelling hele dag
Over de gehele Dam verspreid staan verschillende afbeeldingen van de Dam in oorlogstijd die de belangrijkste gebeurtenissen op de Dam uitlichten.
Audiotour hele dag
Wat weten we eigenlijk van de oorlog op de Dam? De plek die zo belangrijk is voor onze herdenking herbergt vele verhalen waar de meeste Amsterdammers geen weet van hebben. Beluister onze audiotour en leer het Monument en de Dam beter kennen.
De Koninklijke Industrieele Groote Club
Dankzij de film Bankier van het Verzet (2018) is sinds een paar jaar voor het eerst aandacht voor de grootste bankfraude in de Nederlandse geschiedenis. Toch weten we nog weinig van de leden van het zogenoemde Nationaal Steunfonds (NSF) achter deze operatie. In het voormalige kantoor van de NSF worden de verhalen van de verzetsleden door hun familie vanuit verschillende perspectieven verteld.
Bankier van het Verzet: Walraven van Hall 11:00 uur
De kleindochters Van Hall vertellen het verhaal van hun grootvader Walraven van Hall die samen met zijn broer verantwoordelijk was voor de grootste bankfraude in de Nederlandse geschiedenis. Begin 1945 werd hij verraden en door de Duitsers gefusilleerd.
Leve de Koningin! Het verzet van Pa van den Berg 12:00 uur
Onder de schuilnaam Pa van den Berg leidde verzetsman Iman Jacob van den Bosch samen met Walraven van Hall het NSF. Eind 1944 werd hij in kamp Westerbork gefusilleerd, waarbij hij zich omdraaide en riep “Leve de Koningin!” Kleinzoon Iman van den Bosch vertelt het vergeten verhaal van zijn grootvader.
Ellie en de verspreiding van miljoenen guldens 13:00 uur
Hanneke Ippisch-Eikema was vanaf haar achttiende koerierster voor Walraven van Hall en bracht onder de schuilnaam Ellie miljoenen guldens door het hele land. Ze overleefde de oorlog, maar was na de bevrijding getuige van de de schietpartij op de Dam. Haar neef Jan Herman Meijer vertelt haar verhaal.
Verzet en SS: het verzwegen verleden van een vader 15:00 uur
Lang na de dood van haar vader ontdekte Carien van Beek dat hij als vrijwilliger aan het oostfront vocht, terwijl hij ook mee deed aan de Februaristaking en ‘s nachts de bordjes ‘Verboden voor Joden’ weghaalde. Als lid van de Industrieele Groote Club vertelt Carien daar over de zoektocht naar haar vader en haar boek Verzet en SS: het verzwegen verleden van een vader.
Hotel Krasnapolsky
De Wintertuin
De Politie en propaganda 14:00 uur, 16:00 uur
Tijdens de oorlog werden de politieagenten verplicht om Duitse propagandafilms te kijken in Hotel Krasnapolsky. Lector politiegeschiedenis Guus Meershoek vertelt over deze geschiedenis en de omslag van de stemming in het korps.
Krasnapolsky in oorlogstijd 15:00 uur
De archivaris van Hotel Krasnapolsky Margriet de Roever vertelt over wat er gebeurde in het hotel nadat de Duitse Wehrmacht haar intrek nam in een deel van het hotel.
De Bijenkorf
De eerste etage
Johnny en Jones 12:00 uur, 14:00 uur, 16:00 uur
Het razendpopulaire Joodse jazzduo Johnny & Jones werkte samen in de Bijenkorf. Het duo bleef doorzingen tot in Kamp Westerbork. Binnen brengen Ibo Bakker (gitaar en zang) en Sybren van Doesum (trompettist en zang) hun muziek weer tot leven. Ook wijdt De Bijenkorf een etalage aan hun voormalig medewerkers.
De oorlogsgeschiedenis van een Joods familiebedrijf 13:00 uur, 15:00 uur
Jan Kessels, oud CEO de Bijenkorf, vertelt over de manier waarop de Bijenkorf als Joodse onderneming de oorlogsjaren is doorgekomen en na de bevrijding creatief omging met schaarste.
Tentoonstelling de Bijenkorf rondom de oorlog hele dag
Tussen de herenmode op de eerste etage is bij de Isaac’s Bar een fototentoonstelling te zien over de Bijenkorf in de oorlog en net na de bevrijding.
Koninklijk Paleis Amsterdam
Troonzaal
Aanmelden op paleisamsterdam.nl (dit kan ook nog op 5 mei)
Het Koninklijk Paleis Amsterdam is als een van de weinige grote gebouwen tijdens de oorlog niet door de Duitsers geconfisqueerd. Uit de verhalen die hier op 5 mei verteld worden blijkt hoe dit zo heeft kunnen zijn. Hoe heeft het Paleis periodes van oorlog en vrede doorstaan?
Dochter van de onderduiker 11:00 uur
De vader van Annemieke Kamoschinski-Portegies Zwart zat ondergedoken in het Koninklijk Paleis. Annemieke vertelt over haar familiegeschiedenis en hoe het kon dat haar vader in het Paleis terecht kwam.
Geboren in het Paleis 14:00 uur
Als dochter van de opzichter werd Willemijn Perfors (1945) geboren in het Koninklijk Paleis. Journalist Marc van Dijk interviewt haar over het verzetswerk van haar vader.
Rondleidingen over oorlog en vrede in het Paleis 13.15, 14.15, 15.15
De schietpartij op de Dam 13:00 uur
Op 7 mei 1945 komen er bij de schietpartij op de Dam komen meer dan 30 mensen om het leven. Journalist Auke Kok vertelt over deze tragische gebeurtenis.
Operatie Three Castles 15:00 uur
Journalist Auke Kok vertelt over de operatie “Three Castles”: de inname van het Koninklijk Paleis, het toenmalige geldkantoor (Albert Heijn) en het hoofdpostkantoor (Magna Plaza) die de Binnenlandse Strijdkrachten op 7 mei 1945 onder controle moesten brengen.
De Nieuwe Kerk
Kerkmeesterskamer
Wat kan de geschiedenis ons leren over de toekomst van herdenken? Door het ontstaan van de Nationaal Herdenking te onderzoeken en de leemtes in onze collectieve herinnering door verschillende sprekers te laten invullen, is in De Nieuwe Kerk aandacht voor de geschiedenis en voor de toekomst van herdenken.
De geschiedenis van de Nationale Herdenking 10:00 uur, 12:00 uur
Historicus Ilse Raaijmakers vertelt over de geschiedenis van de Nationale Herdenking op de Dam en bespreekt daarbij o.a. de vragen: wat herdenken we, wie herdenken we en hoe kunnen we dat het beste doen?
Tien kunstenaars over het verzet in 1946 11:00 uur
Hilde Pach vertelt over een van de eerste tentoonstellingen over het verzet Weerbare Democratie die in 1946 in De Nieuwe Kerk te zien was, maar de Jodenvervolging nauwelijks aan bod kwam.
Een dekoloniaal perspectief op een koloniale oorlogsgeschiedenis 13:00 uur
Benjamin Caton biedt vanuit zijn eigen Indonesisch-Nederlandse familieverhaal een dekoloniaal perspectief op een koloniale oorlogsgeschiedenis.
Een gewoon Indisch meisje… Lara Nuberg over haar familiegeschiedenis 14:00 uur
Zonder de Tweede Wereldoorlog was schrijver Lara Nuberg er nooit geweest. Ze vertelt over haar Indische oma en hoe de oorlog haar verschillende familieleden bij elkaar bracht.
De Tweede Wereldoorlog in Suriname 15:00 uur
Emma Lesuis is in de geschiedenis van Suriname tijdens de Tweede Wereldoorlog gedoken. Dit deed ze naar aanleiding van een bijzonder filmarchief dat zij erfde van een Surinaamse filmmaker uit de jaren ‘40-’50. Emma vertelt over haar onderzoek in Suriname en de bevindingen die ze heeft gedaan.
Kiesman Dylan in gesprek over de toekomst van herdenken 16:00 uur
Hoe herdenken we als de ooggetuigen er niet meer zijn en hoe kunnen we de herdenking inclusiever maken? Kiesman Dylan gaat in gesprek met de sprekers van de dag over hun visies op de toekomst van herdenken en bevrijdingsdag.