Lokale herdenkingen
De Hollandsche Draad- en Kabelfabriek
In 1941 lopen de arbeiders van DRAKA massaal de fabriekspoort uit tijdens de Februaristaking uit protest tegen de Jodenvervolging en de steeds slechter wordende sociale omstandigheden.
25 maart 2024 - door Erik Somers & René Kok

In 1945, kort na de bevrijding, wordt op het terrein van Hollandsche Draad- en Kabelfabriek (DRAKA) aan de Hamerstraat in Amsterdam-Noord een monument opgericht ter nagedachtenis aan de zeventien personeelsleden die in de jaren 1940-1945 het leven verloren. Het bedrijf produceert elektriciteitskabels en heeft bewogen jaren achter de rug. In 1941 lopen de arbeiders van DRAKA massaal de fabriekspoort uit tijdens de Februaristaking uit protest tegen de Jodenvervolging en de steeds slechter wordende sociale omstandigheden. Naarmate de Duitse bezetting vordert worden steeds meer werknemers van het bedrijf gedwongen in Duitsland te gaan werken en hun gezin achter te laten. DRAKA staat bekend als een echt familiebedrijf en probeert zo goed mogelijk voor zijn personeel te zorgen. Op het fabrieksterrein mogen moestuintjes worden aangelegd en van de op de werkvloer aanwezige parafine worden kaarsen gemaakt, zodat er tijdens stroomloze uren toch wat licht in huis is. In september 1944 blazen de bezetters de Amsterdamse haven op, voor zover nog niet verwoest door geallieerde luchtaanvallen. De Duitse legerleiding wil voorkomen dat de naderende geallieerde strijdkrachten gebruik kunnen gaan maken van de zeehaven. Niet alleen loodsen en kranen gaan de lucht in, ook de kademuren worden verwoest. Ook DRAKA wordt zwaar getroffen. 

Herstelwerkzaamheden zijn nog in volle gang als op het fabrieksterrein het monument voor de omgekomen collega’s wordt onthuld. Het bestaat uit een gedenkmuur dat van bovenaf een vorm van een kruis heeft. Op één van de wanden zijn een vliegtuig en een schip afgebeeld. Op de andere twee wanden is een stralende zon te zien. De tekst luidt: ‘10 mei 1940 – 5 mei 1945’. Daaronder de namen van de slachtoffers, onder wie gedeporteerde Joodse medewerkers, arbeiders die in het kader van de Arbeidsinzet in Duitsland moesten werken, een geëxecuteerd politiek gevangene en slachtoffers van een luchtaanval en een noodlottig ongeval in Amsterdam. 

DRAKA Oorlogsmonument omgekomen personeelsleden, C-gebouw.
In september 1944 blazen de Duitse bezetters de haveninstallaties op. (Bron: NIOD Beeldbank WO2)

Onder de zeventien namen op het monument, ook die van de in 1916 geboren kantoorbediende van DRAKA, Arie Addicks. Al in 1940 sluit Addicks zich aan bij het verzet als medewerker van het illegale blad Het Parool. Hij stencilt het blad en verzorgt de distributie. De opsporingsdienst van de pro-Duitse Amsterdamse politieman Douwe Bakker komt Addicks op het spoor, nadat in een anonieme brief melding is gemakt van zijn betrokkenheid bij illegaal werk. Bij een poging Addicks in zijn ouderlijke woning te arresteren, komt het tot een schietpartij, waarbij zijn vader wordt gedood en zijn moeder gewond raakt. Addicks zelf weet maar net te ontsnappen. De Duitse Sicherheitsdienst (SD) opent een klopjacht op de voortvluchtige. Bij een volgende arrestatiepoging weet Addicks opnieuw te ontkomen. Al schietend brengt hij een Duitse politieman zware verwondingen toe. Anderhalve week later krijgt de SD een tip dat een verdacht persoon zich ophoudt in een woning aan de Weesperzijde. Het terechte vermoeden bestaat dat het om Addicks gaat. Een Duitse politie-eenheid wordt er op af gestuurd. Ook nu verzet de verzetsstrijder zich hevig, maar arrestatie is nu onvermijdelijk. Een Duitse rechtbank veroordeelt Arie Addicks ter dood. Op 8 oktober 1941 wordt hij op de Waalsdorpervlakte bij Scheveningen geëxecuteerd. Zijn stoffelijk overschot is nooit terug gevonden. 

In 2016 komt na 106 jaar een einde aan de aanwezigheid van DRAKA in Amsterdam. Op het terrein worden 1700 woningen gebouwd. Oud personeelsleden willen de traditie van de jaarlijkse dodenherdenking voortzetten en gaan op zoek  naar een nieuwe locatie voor ’hun’ monument. Deze wordt gevonden op de gemeentelijke begraafplaats Nieuwe Ooster aan de Buikslotermeerdijk. Bij de onthulling zijn bijna honderd ‘Drakianen’ aanwezig.

Arie Addicks (1916-1941).(Bron: NIOD Beeldbank WO2)
Doodvonnis Arie Addicks. (Bron: NIOD Beeldbank WO2)
Erik Somers Historicus bij het NIOD
Dr. Erik Somers is historicus en promoveerde in 2014 aan de UvA op het proefschrift 'De oorlog in het museum. Herinnering en verbeelding'.
René Kok Beeldonderzoeker bij het NIOD
René Kok is beeldonderzoeker bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, en Genocidestudies.
Website by HOAX Amsterdam