In Ransdorp worden jaarlijks op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Er is geen tastbaar oorlogsmonument dat aan de jaren van bezetting en terreur herinnert. Daarom vindt de herdenkingsbijeenkomst plaats in de kerk van het dorp. Het gebouw doet al een aantal jaren geen dienst meer als kerk en is in gebruik als cultureel centrum en te huur voor speciale evenementen. 

De opvallende kerktoren dateert uit vroeg zestiende eeuw en stamt uit de tijd van bloeiende t handel, scheepvaart en grote bedrijvigheid. De grote toren is gezichtsbepalend voor Ransdorp. Bij de Duitse inval op 10 mei 1940 worden voorbereidingen getroffen om de kerk te behouden, mochten er beschietingen plaatsvinden. Op de laatste dag van de strijd tegen de Duitse overmacht neemt de luchtbescherming maatregelen omdat gevreesd wordt na Rotterdam ook Amsterdam en omgeving door de Duitse luchtmacht gebombardeerd zal worden. Om de toren heen worden zandzakken opgestapeld die bescherming bieden en eventuele scherven moeten opvangen. De bewoners krijgen instructies bij luchtgevaar in de toren te vluchten, in de hoop dat deze stand zal houden. Zover zal het niet komen Op de avond van 15 mei 1940 komt het bericht dat Nederland heeft gecapituleerd.

Tijdens de bezettingsjaren gebruiken de Duitsers de hoge, stompe kerktoren voor militaire doeleinden. Evenals de kerktoren van het nabijgelegen Zunderdorp dient de toren als uitkijkpost. Tussen de torens onderling wordt met vlaggen geseind. 

Intussen gaan de kerkdiensten gewoon door. Maar in de loop van 1942 is er geen klokkengebeier in het dorp en omgeving meer te horen, want ook Ransdorp krijgt te maken met de Duitse klokkenvordering. De kerkklok uit 1620 wordt uit de toren getakeld en afgevoerd, met de bedoeling omgesmolten te worden ten behoeve van de Duitse oorlogsindustrie. Maar in tegenstelling tot veel andere klokken is de klok uit Ransdorp na de oorlog teruggevonden. Weliswaar zwaar beschadigd, maar na reparatie kan het gevaarte weer worden teruggeplaatst. De kosten bedragen 1115 gulden. 

Op de jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst ’s avonds op de 4e mei komen naast toespraken ook verhalen uit de jaren 1940-1945 aan bod. Zij vertellen over het dagelijks leven in oorlogstijd, de dagelijkse spanningen, de angst en over de bezorgdheid over geliefden die in het kader van de arbeidsinzet gedwongen in Hitler-Duitsland moesten werken. Telkens weer komt de voedselschaarste die de burgerbevolking trof en de Hongerwinter aan bod. Tijdens de winter 1944-1945 gaan veel stedelingen, vooral vrouwen, met fietsen, handkarren of kinderwagens op hongertocht erop uit in de hoop bij boeren in Noord-Holland wat eten te kunnen halen. In Ransdorp komen Amsterdammers melk halen. In plaats van, zoals voorgeschreven, alle bussen met melk aan de melkfabriek te leveren, verkopen boeren uit de omgeving ook rechtsreeks aan de hongerige stedelingen. Ook vindt er ruilhandel plaats.: kleding en servies in ruil voor voedsel. Schrijnend zijn de verhalen van Amsterdammers die op de terugweg van hun vaak lange hongertocht worden aangehouden door de Landwacht, een paramilitaire organisatie die voornamelijk uit NSB’ers bestaat. Aan de invalswegen naar Amsterdam, zoals op de Schellingwouderdijk staan Landwachters verdekt opgesteld om de tassen de controleren en de opbrengst in te pikken. Soms wordt ook de fiets van hun slachtoffer ingepikt. 

Op de jaarlijkse 4 mei herdenking in de kerk van Ransdorp wordt stil gestaan bij de kleine en grote gebeurtenissen uit de bezettingsjaren en bij de gevolgen van oorlog en onderdrukking. Iedereen die tijdens de Tweede Wereldoorlog is vermoord of omgekomenen, en allen die na 1945 het leven lieten in oorlogssituaties en bij vredesoperaties worden die dag herdacht en geëerd.

Uitgelichte foto: Kerk van Ransdorp 2020. (bron: Streetastronaut)