De tekst op het gedenkteken is kort en krachtig: ‘Hun leven, onze vrijheid. 1940-1945’. Georganiseerd door verschillende buurtorganisaties, herdenken bewoners van de Indische Buurt op 4 mei de slachtoffers van de jaren 1940-1945. Ook herdenken ze slachtoffers van oorlogen die sindsdien plaatsvonden en nog altijd plaatsvinden. Het is een bijeenkomst door en voor de buurt. Er wordt stilgestaan bij de 558 joodse stadsgenoten uit de wijk die door de nazi’s zijn vermoord. Bij het nabijgelegen Muiderpoortstation werden zij met duizenden joodse stadsgenoten bijeengebracht, naar kamp Westerbork in Drenthe afgevoerd en vervolgens vermoord in de nazivernietigingskampen in Oost-Europa. Ook andere geschiedenissen komen tijdens de herdenking aan bod. Omdat de straatnamen in de buurt verwijzen naar het Indische koloniale verleden van Nederland en het Ceramplein genoemd is naar één van de Indische eilanden, krijgt ook de Japanse bezetting van voormalig Nederlands Indië tussen 1942 en 1945 tijdens de herdenking aandacht.
De rol van Marokko tijdens de Tweede Wereldoorlog
De herdenking heeft een multicultureel karakter. Het is een weerspiegeling van de samenstelling van de buurt, bewoond door mensen met verschillende etnische achtergronden. Daardoor is er sprake van veelzijdige herinneringen aan het verleden met ruimte voor vele, vaak onbekende verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Zo is er aandacht voor de rol die Marokko en in het bijzonder Marokkaanse soldaten tijdens de Tweede Wereldoorlog speelden; een geschiedenis die lang onderbelicht is gebleven. Ruim honderdduizend Marokkaanse militairen nemen deel aan de strijd tegen Hitler Duitsland. Zij maken deel uit van de Franse strijdkrachten , omdat Marokko een kolonie van Frankrijk is. Bij het Duitse offensief in mei 1940, waarbij ook Nederland wordt overrompeld, zijn Marokkaanse militairen ingezet bij de verdediging van België en Frankrijk. In Zeeland strijden de Franse troepen tevergeefs tegen een Duitse overmacht. Het centrum van Middelburg wordt door hevige artilleriebeschietingen zwaar verwoest. De manschappen trekken zich terug. Op de oorlogsbegraafplaats in het Zeeuwse Kapelle liggen gesneuvelde Franse soldaten begraven. De meesten van hen zijn later dat jaar op de Zeeuwse kust aangespoeld, toen de gehaaste vlucht naar Engeland vanuit de Franse kustplaats Duinkerken plaatsvond. Negentien graven zijn van Marokkaanse soldaten
Marokko krijgt tijdens de Tweede Wereldoorlog te maken met de Jodenvervolging. Als Franse kolonie is de Marokkaanse Sultan, Mohammed de vijfde ondergeschikt aan de Franse regering en moet hij de Franse bepalingen volgen. Na de roemloze nederlaag in 1940 krijgt Frankrijk een pro-Duitse regering. Dat heeft direct gevolgen voor de 300.000 Joden die al eeuwenlang in Marokko leven. De rassenwetten van de nazi’s worden ingevoerd en moeten de Marokkaanse Joden uitsluiten van het openbare leven. De sultan verzet zich tegen invoering van de antisemitische en anti-Joodse maatregelen in zijn land. Zoals hij zelf zegt, omdat al zijn onderdanen kinderen van Marokko zijn en allen hem even lief zijn. Zijn bescherming geldt niet voor de Europese Joden in Frans-Marokko. De sultan laat hen onderbrengen in kampen, maar hij weigert ze te laten deporteren naar de vernietigingskampen in Oost-Europa. Marokkaanse militairen, worden in de loop van de oorlog evenals Algerijnse en Tunesische manschappen ingezet bij de bevrijding van Europa. Marokkaans eenheden spelen een belangrijke rol bij de geallieerde invasie van Italië in 1943 en de opmars nadien naar het noorden. De prijs die Marokko betaalt voor de bevrijding van Europa is hoog. Van de ongeveer 110.000 ingezette Marokkaanse militairen sneuvelen er naar schatting 70.000.
Dr. Erik Somers is historicus en promoveerde in 2014 aan de UvA op het proefschrift 'De oorlog in het museum. Herinnering en verbeelding'.
René Kok is beeldonderzoeker bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, en Genocidestudies.