De Hofkerk in de Watergraafsmeer is een imposant kerkgebouw met een robuuste kerktoren. Toch is de kerk niet nadrukkelijk aanwezig in het straatbeeld, omdat hij achter de drukke Middenweg verscholen ligt in het rustieke Linnaeushof. Aan dit hof ontleent de kerk zijn naam: ‘Hofkerk’.
Het gebouw, dat op de monumentenlijst staat, doet nog altijd dienst als katholieke parochiekerk. Bij binnenkomst ziet de kerkganger de kleine, intieme Mariakapel. Er branden vrijwel altijd kaarsen. Het is tevens een herdenkingsplek. Aan de zijwand, naast het Mariabeeld, is een gedenkplaat aangebracht met daarop de namen van tien personen die nauw met de kerk en de parochie zijn verbonden. Allen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog omgekomen. “Weggevoerd en niet teruggekeerd. Vereenigen wij ons met hun offer’, staat er te lezen. Ieder jaar op 4 mei wordt in de Hofkerk ’s avonds een herdenkingsbijeenkomst gehouden. Bij de gedenkplaat worden bloemen gelegd. Er branden dan nog meer kaarsen. Op het programma staat een orgelconcert of een andere muziekuitvoering. Er zijn sprekers en de namen van de tien in de oorlog omgekomen parochianen worden genoemd.
Eén van hen is Jan van Beers. Jan is de oudste van een groot katholiek gezin van 11 kinderen dat in de Watergraafsmeer woont. Zijn lagere school is op het Linnaeushof, waar zich ook de Hofkerk bevindt. Bij het begin van de Duitse bezetting in 1940 is Jan 19 jaar oud. Hij vertrekt naar Den Haag waar hij een opleiding volgt om politie-inspecteur te worden. Maar het politieapparaat verandert en wordt al snel onder Duits toezicht geplaatst. De bezetter wil een stevige greep hebben op de openbare orde. Van politieagenten wordt verwacht dat zij meewerken aan het oppakken van Joden en assisteren bij razzia’s. Er zijn maar weinig agenten die de moed op kunnen brengen deze opdrachten van de bezetter te negeren. Op weigering staan zware straffen.
Ook de politie-eenheid van Jan van Beers krijgt te maken met dwingende Duitse bepalingen. Jan moet een verklaring tekenen dat hij de Duitse richtlijnen trouw naleeft en meewerkt met de bezetter. Dit gaat hem te ver. Hij kan het niet in overeenstemming brengen met zijn eigen opvattingen. Door zijn weigering tekent hij in feite zijn doodvonnis. Samen met veertig andere agenten wordt de Amsterdammer op 16 september 1944 opgepakt. Jan krijgt nog drie uur de tijd om op zijn beslissing terug te komen en alsnog mee te werken. Maar hij blijft standvastig bij zijn weigering. Daarop wordt hij overgebracht naar het gevreesde nazi-kamp Neuengamme in het noorden van Duitsland, dat berucht is om de zware dwangarbeid die er verricht moet worden. Jan van Beers sterft op 15 december 1944 door uitputting en dysenterie, pas 23 jaar oud.
De familie van Jan heeft maar weinig persoonlijke bezittingen van hun zoon en broer. Vijfenzestig jaar na de oorlog doet zich een bijzondere gebeurtenis voor. Onderzoekers naar een andere oorlogsgebeurtenis komen bij het doornemen van nalatenschappen bij toeval de portefeuille van Jan van Beers tegen. Tijdens de 4 mei herdenkingsbijeenkomst in de Hofkerk in 2010 wordt de portefeuille aan de familie teruggegeven. Geëmotioneerd nemen twee zussen van Jan het persoonlijke voorwerp in ontvangst en bekijken zijn documenten, brieven en foto’s. Ze zijn vervuld van trots. Hun broer had het hart op de juiste plaats en toonde zich vastberaden. Daarvoor heeft hij wel het allergrootste offer moeten brengen.
René Kok is beeldonderzoeker bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, en Genocidestudies.
Dr. Erik Somers is historicus en promoveerde in 2014 aan de UvA op het proefschrift 'De oorlog in het museum. Herinnering en verbeelding'.